គំនិត និងទស្សនៈ

ភាសាដែលងាយស្រួលយល់ជាងគេ គឺជាភាសាតក្កវិជ្ជា និងភាសាហេតុផល។ រីឯភាសាដែលពិបាកយល់ជាងគេបំផុត គឺជាភាសាបេះដូង ភាសាដែលមិនស្ថិតក្នុងលក្ខខណ្ឌតក្កវិជ្ជា ភាសាពិសោធន៍ ឬនិយាយដោយខ្លី គឺភាសាត្រាស់ដឹង។ ភាសាតក្កវិជ្ជា អាចរៀនចេះបានលឿននិងប្រើពេលវេលាតិច តែភាសាត្រាស់ដឹងត្រូវការការពិសោធជាក់ស្តែងផ្ទាល់ ព្រមទាំងត្រូវការចាយពេលវេលាច្រើនណាស់។ អ្នកដែលស្ងប់ពិតប្រាកដ គឺពុំមែនជាមនុស្សដែលស្ថិតក្នុងចន្លោះអាយុ២០ឆ្នាំ ដល់ជិតខ្ទង់៣០ឆ្នាំទេ ដ្បិតមនុស្សបែបនេះមានធាតុព្រះក្នុងខ្លួនតិចណាស់ ហើយបើនិយាយពីបទពិសោធនៃការឆ្លងកាត់ជីវិត ក៏នៅមានតិតតួចស្តួចស្តើងបំផុតដែរ។ បើជាបុគ្គលខ្លាំង គឺបានត្រឹមតែខ្លាំងក្នុងថ្នាក់ចំណេះដឹង និងផ្នែកបញ្ញាថ្នាក់ខួរក្បាលប៉ុណ្ណោះ។ មនុស្សអាចប្រើបញ្ញា ឬចំណេះដឹងដើម្បីបោកប្រាស់ខួរក្បាលអ្នកដទៃបាន តែពុំអាចកុហកបេះដូងខ្លួនឯងបានទេ។ តើហេតុអ្វីខ្ញុំនិយាយពីការជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹង?

ចំណេះដឹងគឺជាមាគ៌ា តែពុំមែនជាគោលដៅ ដែលតម្រូវឱ្យមនុស្សឱបក្រសោបទុកទេ ដ្បិតបើយើងឱបក្រសោបទុក វានឹងក្លាយទៅជាការជាប់ជំពាក់មួយ។ អ្នកជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹង គឺចូលចិត្តរស់ពឹងចំណេះដឹង ចិត្តនៅមានតណ្ហា រកឧត្តមភាពពីចំណេះដឹង ចង់ឱ្យអ្នកដទៃសរសើរថាខ្លួនខ្លាំង ជាពិសេសយុវជនក្មេងៗមួយចំនួន។ អ្វីដែលខ្ញុំនិយាយនេះ គឺស្ថិតក្នុងកាលៈទេសៈវិជ្ជាសាសនាប៉ុណ្ណោះ តែបើបកស្រាយក្នុងន័យលោកិយវិញ គឺផ្ទុយគ្នាបន្តិច។ ពេលខ្លះ ចំណេះដឹង វាប្រៀបដូចជាទឹក ដ្បិតបើយើងផឹកវាច្រើនពេក ផឹកលឿនពេក ផឹកដោយបង្ខំពេក ផឹកខុសកាលៈទេសៈ វានឹងធ្វើឱ្យយើងឈ្លក់ ឬអាចដល់ថ្នាក់បែកស្មារតីក៏មានដែរ។ ជាពិសេសយុវជនក្មេងៗខ្លះដែលមានចំណេះដឹងថ្នាក់ខួរក្បាល យល់រឿងច្រើន ក៏ពិបាកនឹងទប់ខ្លួន រហូតអាចដល់ធ្វើឱ្យខ្លួនឯងអំនួតដាច់បង្ហៀរផងក៏មាន។ នេះជាចំណេះដឹងដែលខ្វះការរួចរដោះចិត្ត (Knowledge Without Liberation)។ តើការរួចរដោះក្នុងចំណេះដឹង វាមានន័យយ៉ាងណា?

ចំណេះដឹង គឺជាមធ្យោបាយ ឬកលវិធីដើម្បីឱ្យមនុស្សរួចរដោះចេញពីទុក្ខទោស មិនថាជាទុក្ខផ្នែកផ្លូវកាយ ឬទុក្ខផ្នែកផ្លូវចិត្តទេ។ ប៉ុន្តែមនុស្សពុំគួរជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹងទេ ដ្បិតបើយើងជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹង គឺចំណេះដឹងនឹងគ្រប់គ្រងយើងវិញ។ ព្រះពុទ្ធសម្តែងថា “គ្រប់គ្រងគំនិតរបស់យើងដោយខ្លួនឯង ឬយើងចង់ឱ្យគំនិតគ្រប់គ្រងយើងវិញ (គ្រប់គ្រងចំណេះដឹង ឬចង់ឱ្យចំណេះដឹងគ្រប់គ្រងយើងវិញ)?” ខ្ញុំបានសរសេរពាក្យមួយប្រយោគក្នុងសៀវភៅ “ប្រតិទិនទស្សនៈ ៣៦៥ថ្ងៃ” ថា “លុយនិងចំណេះដឹង វានឹងក្លាយទៅជាចៅហ្វាយដ៏ឃោរឃៅបំផុត ដ្បិតបើយើងអនុញ្ញាតឱ្យវាគ្រប់គ្រងយើង”។ នេះគ្រាន់តែចង់បង្ហាញថា “ចំណេះដឹង គឺទុកសម្រាប់ដុតកម្ទេចតណ្ហា អវិជ្ជា លោភៈ ទោសៈ មោហៈ [...]”។

រឿងនេះ វាមិនខុសពីទូក ដែលទុកសម្រាប់ចម្លងយើងឱ្យទៅដល់ត្រើយទេ តែបើយើងជិតបានដល់ត្រើយហើយ ចិត្តនៅតែអាឡោះអាល័យនឹងទូក ដោយមិនព្រមដើរឡើងលើត្រើយទេ គឺយើងនឹងមិនអាចឈរលើត្រើយបានឡើយ ឬមិនអាចដល់ត្រើយទេ។ ស្រដៀងគ្នាដែរ ចំណេះដឹង វាប្រៀបដូចជាទ្វារមួយ ដែលសម្រាប់បើកផ្លូវឱ្យយើងឆ្លងទៅដល់មាគ៌ាផុតទុក្ខ តែបើយើងជាប់ជំពាក់នឹងទ្វារ ដោយនៅស្រឡាញ់ទ្វារ គឺស្មើនឹងយើងមិនព្រមដើរឱ្យផុតទ្វារទេ។ បើមិនព្រមដើរឱ្យផុតទ្វារទេ យើងក៏នឹងនៅក្បែរទ្វាររហូត ឥតទៅមុខផុតទុក្ខឡើយ។ រឿងទាំងនេះ វាប្រៀបបាននឹងបុគ្គលជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹងអ៊ីចឹង។

ខ្មែរយើងខ្លះនៅតែយល់បានសើរៗពីភាសា “គតិបណ្ឌិត ឬ Wisdom”។ បើយើងបកស្រាយតាមន័យអក្សរសាស្រ្ត គឺខុសឆ្ងាយ ឬបើបកស្រាយក្នុងន័យជោគជ័យបុគ្គល គឺរឹតតែខុសឆ្ងាយថែមទៀត។ គតិបណ្ឌិត គឺមានតែមួយទេ ហើយយើងមិនអាចថតចម្លងគតិបណ្ឌិតរបស់បុគ្គលដទៃមកធ្វើជារបស់ខ្លួនឯងបានឡើយ។ មនុស្សម្នាក់ៗមានសិទ្ធិទទួលបានគតិបណ្ឌិតរៀងៗខ្លួនតាមរយៈការពិសោធដោយខ្លួនឯង មិនថាការងាររកស៊ី ការរស់នៅ ការស្វែងរកសុខផ្លូវចិត្ត...។ ខ្ញុំនឹកឃើញឃ្លាមួយដែលជាគតិបណ្ឌិតសកលឥតប្រែប្រួលរបស់អ្នកប្រាជ្ញក្រិកបុរាណ សូក្រាត ដែលលោកពោលថា “គតិបណ្ឌិតពិតប្រាកដ គឺជាការដឹងខ្លួន (ភ្ញាក់រឮក) ថាខ្លួនពុំចេះអ្វីទាំងអស់”។ បើបកស្រាយក្នុងន័យទស្សនវិជ្ជា គឺចង់ឱ្យមនុស្សគ្រប់ៗរូបកុំតាំងខ្លួនជាអ្នកចេះ ហើយរៀនធ្វើមិនចេះ ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងថ្មីៗបន្តទៀត។ ប៉ុន្តែខ្លឹមសារនេះ មិនទាន់ពេញលេញនៅឡើយទេ។

ខ្ញុំចាត់ទុកទស្សនវិទូ សូក្រាត ជាបុគ្គលម្នាក់ដែលស្គាល់ខ្លួនឯងដល់ស៊ីជម្រៅបំផុត។ ដូច្នេះ ខ្ញុំហ៊ាននិយាយថា “បុគ្គលអ្នកចេះដឹងក្នុងលោក និងអ្នកប្រាជ្ញក្នុងលោកទាំងអស់ សុទ្ធតែជាបុគ្គលដែលមិនជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹងបណ្តោះអាសន្ននេះទេ ហើយបានទម្លាក់ចំណេះដឹងចោល ក្នុងវេលាណាដែលខ្លួនដើរឆ្លងផុតត្រើយ ប្រៀបដូចជាមនុស្សពឹងទូកចម្លងត្រើយអីុចឹងដែរ”។ បើខ្លួននៅស្រឡាញ់ទូក ឬជាប់ជំពាក់នឹងទូក គឺប្រាកដជាមិនអាចឆ្លងផុតដល់ត្រើយបានឡើយ (រឿងទ្វារក៏ដូចគ្នាអីុចឹងដែរ)។ រីចំពោះខ្ញុំខ្លួនឯងវិញ ខ្ញុំមុជទៅជ្រៅក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវក្នុងផ្នែកដែលខ្ញុំស្រឡាញ់ចូលចិត្ត ជាពិសេសក្នុងរឿងទស្សនៈ ផ្នត់គំនិតសង្គម និងសាសនា រហូតដល់បានពើបប្រទះនឹងរឿងដែលហួសពីវិស័យមនុស្សធម្មតាយល់បាននិងពាល់ត្រូវ (អ្នកឆ្លាតក្នុងថ្នាក់បញ្ញាខួរក្បាល - អរូបីយ)។ ពេលខ្លះ ដោយសារតែចង់គិតពីសេចក្តីស្ងប់ខ្លួនឯង រហូតខ្ញុំចង់ដើរចេញឱ្យផុតពីទូកឱ្យទៅដល់ត្រើយ តែពេលខ្លះទៀត ចិត្តចេះតែអាណិតអាសូរកំណើតជាមនុស្សដូចគ្នា ជាបងជាប្អូននឹងគ្នា ទើបធ្វើឱ្យខ្ញុំសុខចិត្តវក់វីខ្លួនបន្តិច។ ចំណុចខ្លះ ខ្ញុំប្រើពាក្យខ្ញុំ តែមិនមែនខ្ញុំទេ។

---------------------------------------------------<br><br>អត្ថបទដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ <a href="https://konchabmeas.com/book/5fd0d565d241f47b5d7f29f4"><b>ប្រតិទិនទស្សនៈ២២២ថ្ងៃ</b></a>

អ្នកជាប់ជំពាក់នឹងចំណេះដឹង

អត្ថបទថ្មី

ប្រភេទអត្ថបទផ្សេងៗ